TMMOB tarafından, Aydın İl Koordinasyon Kurulu’nun ve yöre halkının talebi üzerine Birliğimizce konunun uzmanlarından oluşturulan Teknik Heyet’in Aydın’a intikal ederek yerinde gerçekleştirdiği incelemeler ve araştırmalar sonucu hazırladığı “TMMOB Büyük Menderes Havzasında Jeotermal Enerji Santralları Gerçeği ve Aydın İlinde Kurulu JES’lerin Çevresel Etkileri” başlıklı rapor 4 Mart 2021 tarihinde yayınlandı.
Konunun uzmanlarından oluşturulan TMMOB Teknik Heyeti bu raporda; yoğun olarak Aydın’da ve Büyük Menderes Havzası’nda kurulan JES’lerin çevresel etkilerini sağlık, tarım, planlama, enerji ve ekonomik boyutlarda ele almakta ve etraflıca tartışmaya açmaktadır.
İşletmeye alınmış jeotermal elektrik santrallarının üçte ikisini; yatırım, ön lisans ve planlama aşamasındaki santralların proje stokunun dörtte birini sınırları içinde bulunduran Aydın ilinde yaşanan çevresel tahribata yükselen itirazın haklılığı, rapor tarafından bir kez daha tespit edilerek kamuoyuna sunulmaktadır.
ülkemizin ortak zenginliği olan jeotermal enerjiye yaklaşımın yeniden ele alınması gerekli
Raporda; “Santralların plansızlığı, işletme sorunları, santral atıklarının tasfiyesi konuları, bunların çevresel etkileri tüm açıklığı ile raporda yer almaktadır. Tüm bunlar ve Büyük Menderes Havzası’nda büyük bir hızla ilerleyen JES çalışmaları göz önüne alındığında raporda sunulan çözüm ve öneriler; ülkemizin ortak zenginliği olan jeotermal enerjiye yaklaşımın yeniden ele alınması gerekliliğini gözler önüne sermektedir.” denilmektedir.
Yayınlanan raporun sonuç kısmında özellikle denetimlerin arttırılması ve yatırımların doğru alanlarda planlanması önerilmiştir.
Raporun sonuç bölümünde yapılan değerlendirme şu şekildedir;
JEOTERMAL ENERJİ SANTRALLERİNİN BÜYÜK MENDERES HAVZASINA ÇEVRESEL ETKİLERİ TMMOB RAPORU ÖN DEĞERLENDİRMESİ
Jeotermal kaynak, yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar içeren, sıcak su, buhar ve gazlardır. Jeotermal enerji ise, jeotermal kaynaklardan doğrudan veya dolaylı her türlü faydalanmayı kapsamaktadır.
Jeotermal akışkanın sıcaklık değerlerine göre jeotermal kaynakların kullanım alanları; elektrik üretimi dışında, kent ve sera ısıtmacılığı ile tarım ve sanayideki çeşitli kullanımlar şeklinde sıralanabilir.
Dünyada Jeotermal enerji üretiminin olmazsa olmaz üç kuralı; Santrallerin yaşam alanlarından uzağa kurulması, yeraltından çekilen akışkanla birlikte gelen ve yoğunlaşmayan gazların atmosfere salınmaması ile akışkanın bir damlasının dahi yerüstüne deşarj edilmemesidir.
Jeotermal enerji yenilenebilir ve doğru kullanıldığında çevreye en az zarar veren enerji kaynaklarından biri olmasına karşın, yanlış kullanımlarda çevreye zarar veren bir enerji türüdür. Jeotermal enerji uygulamalarında oluşan çevresel etkiler; hava, su, toprak, termal ve gürültü kirliliği basamaklarına ayrılabilirler. Kuyular (yüzey
ekipmanları yoluyla), separatörler, buhar boruları, silencerler, kondenserler (yoğuşmuş buhar atımı yoluyla), soğutma kuleleri, reenjeksiyon sistemleri başlıca kirletici kaynaklardır. Elektrik enerjisi üretiminden dolayı oluşan çevresel etkiler ise; Sondaj süresinde ekosistemin bozulması, Kuyu sondajları boyunca jeotermal sıvı ile su ve toprağın kirlenme riski, Tesisin işletilmesi süresince CO2 ve H2S emisyonları, Jeotermal sıvının ekstraksiyonu nedeniyle arazinin çökme riski, Doğrudan akarsulara deşarj yoluyla yoğun su kirliği, Asit yağmurları nedeniyle toprağın, ağaçların, tarımsal ürünlerin, göller ve akarsuların etkilenmesi şeklinde, yaşam döngüsü ve küresel ısınmaya etkiler sıralanabilir.
Ülkemiz jeotermal enerji kaynakları açısından zengin bir ülkedir. Bununla birlikte işletmede olan jeotermal esaslı elektrik santrallerinin (JES) üçte ikisine yakın bir bölümü Aydın’da kurulmuş olup; halen yatırım sürecinde olan, ön lisans ve planlama aşamasındaki yeni JES proje stokunun da dörtte biri Aydın il sınırları içindedir.
Jeotermal konusu ülkemizde en başından beri TMMOB gündeminde olup, TMMOB Aydın İKK tarafından 30 Kasım-2 Aralık 2006 tarihlerinde Jeotermal Enerji ve Aydın’daki Geleceği Sempozyumu düzenlenmiştir. Sempozyum kapsamında; “Jeotermal enerji konusunda halkımızın bilinçlendirmesi ve seferber edilmesi;
Türkiye’nin toplam jeotermal ısı potansiyelinin değerlendirilmesi için gereken yasal çerçevenin bir an önce tamamlanması; Yasalaşan ‘Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kanun’un yanında Meclis gündeminde yer alan ve bizlerinde üzerinde önerileri olan ‘Enerji Verimliliği Kanun Tasarısı’ ve
‘Jeotermal Kaynaklar Ve Mineralli Sular Kanun Tasarısı’nın bir an önce kabul edilmesi ve hayata geçirilmesi” önerilmiştir. TMMOB ve bağlı Odaları, yıllar içerisinde Jeotermal kaynaklara ve uygulamalara yönelik görüş ve önerilerini bilimsel etkinlikler ve basın açıklamaları ile kamuoyu ile paylaşmış, yanlış uygulamalara karşı yöre halklarının yanında mücadele etmiştir.
Yaşanan süreçte, Jeotermal enerji kaynaklarının yoğunluklu olduğu Ege bölgesinde ve özellikle de Aydın’da; daha fazla kar odaklı, çevresel tahribatların görmezden gelindiği ve buna ilişkin önlemlerin alınmadığı, kuyu ve nakil hatlarının ovayı bir örümcek ağı misali örttüğü, vahşi deşarj yöntemlerinin uygulandığı ve bölgenin geri dönülemez tahribatlara uğradığı bir uygulama söz konusudur. Açık sistemlerde havaya salınan gazların etkisiyle tüm bölgede hissedilen çürük yumurta kokusunun yöre halkını rahatsız etmesi yanında akışkan deşarjlarındaki yanlış uygulamalardan en fazla zararı Büyük Menderes Havzası’nda incir, zeytin ağaçları ve pamuk tarlaları ile
Gediz Havzası’nda ise üzüm bağları görmüştür.
Bölge halkı, yıllardır sırf daha fazla para kazanma hırsıyla jeotermal enerji yatırımlarının hoyratça kullanmalarının ekosistemdeki ve yaşam alanlardaki olumsuz değişimlerine ve insan sağlığına yönelik tehditlerine karşı, hukuk mücadelesi yanı sıra, çeşitli etkinliklerle tepkilerini ortaya koymaktadır.
Bu süreçte; Aydın ilinin toplam 17 ilçesinin 16’sını kapsayacak şekilde 7 adet Jeotermal Kaynak İşletme Ruhsat Sahası, 64 adet Jeotermal Kaynak Arama Ruhsat Sahası ile 39 adet Doğal Mineralli Su Ruhsat Sahasının ihale edilmesine yönelik yeni bir karar verilmiştir. TMMOB, bu ihalenin iptali için hukuk mücadelesi başlatmıştır.
Yeni santral ihalelerine çıkıldığı günümüzde öncelikle kamuoyunun sağlıklı bilgilendirilmesi ve yetkili kişi ve kurumların gecikmeden uyarılması amacıyla aşağıdaki tespit ve önerilerin paylaşılması önem arz etmektedir.
Raporun tam metnine ulaşmak için aşağıdaki linkten indirebilirsiniz.
TMMOB Büyük Menderes Jeotermal Raporu İNDİR
Kaynak: https://www.tmmob.org.tr/icerik/tmmob-buyuk-menderes-havzasinda-jes-gercegi-raporu-yayimlandi
